Asystent rodziny - w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nałoży na gminy obowiązek udzielania pomocy rodzinom dysfunkcyjnym z dziećmi. Pomoc owa realizowana będzie poprzez działania asystenta rodzinnego, który wesprze rodziny w przezwyciężaniu trudności związanych z opieką i wychowaniem małoletnich dzieci.

Asystent ułatwi rodzicom wypełnianie ról społecznych aby doprowadzić do osiągnięcia podstawowej stabilizacji życiowej i nie dopuścić do umieszczania dzieci poza rodziną w placówkach lub rodzinach zastępczych. Jeśli dzieci znajdują się pod pieczę zastępczą, rolą asystenta będą działania na rzecz ich jak najszybszego powrotu do rodziny.

Polecamy: VAT w samorządach (książka)

W przypadku powzięcia informacji o rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, kierownik ośrodka pomocy społecznej zleci przeprowadzenie w tej rodzinie rodzinnego wywiadu środowiskowego. Jeżeli rodzinny wywiad środowiskowy potwierdzi występowanie trudności, kierownik ośrodka pomocy społecznej przekaże kwestionariusz wywiadu asystentowi rodziny, który podejmuje pracę z tą rodziną.

Przy zlecaniu asystentowi rodziny pracy z daną rodziną, brany jest pod uwagę głownie zakres pomocy, jaki powinien zostać udzielony danej rodzinie. Z ustawy wynika ponadto, że asystent rodziny powinien swą pracę prowadzić za zgodą i przy aktywnym udziale rodziny oraz pobudzać ją do aktywnego współdziałania. Praca z rodziną powinna być organizowana lub kontynuowana również w sytuacji czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną.

Miejscem prowadzenia pracy z rodziną jest miejsce jej zamieszkania lub miejsce przez nią wskazane.

Praca z rodziną jest organizowana przez gminę lub podmiot, któremu gmina zleciała realizację tego zadania. Zlecanie zadań ma się odbywać w trybie art. 25 – 35 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz.U. z 2009 r, Nr 175, Poz. 1362 z późn. zm.).

Obowiązki asystenta rodziny

Zadaniami asystenta rodziny są w szczególności:

- prowadzenie poradnictwa i edukacji dla rodzin będących w trudnej sytuacji życiowej oraz udzielanie informacji na temat pomocy świadczonej przez właściwe instytucje rządowe, samorządowe i organizacje pozarządowe,

- udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w znalezieniu pracy, podnoszeniu kwalifikacji zawodowych oraz zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego,

- współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny,  

- sporządzanie planu pracy z rodziną, we współpracy z zespołem interdyscyplinarnym,

- monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną, 

- prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną,

- sporządzanie na wniosek sądu opinii o rodzinie i jej członkach,

- współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą , o których mowa w art. 9a ustawy z dnia 25 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie lub innymi podmiotami, których pomoc przy wykonywaniu zadań uzna za niezbędną,

- udzielanie pomocy rodzinom zastępczym spokrewnionym oraz pełnoletnim wychowankom opuszczającym te rodziny.

Ponadto asystent rodziny ma obowiązek podnosić swe kwalifikacje poprzez udział w szkoleniach z zakresu pracy z dzieckiem i rodziną oraz poprzez samokształcenie.    

Asystent rodziny, aby skutecznie i efektywnie wywiązać się z nałożonych obowiązków, może równocześnie pracować z nie więcej niż z 20 rodzinami. Liczba rodzin winna być ustalana na podstawie stopnia przygotowania i doświadczenia zawodowego asystenta oraz złożoności zadań związanych z problemami rodzin (np. ich bezradność, ubóstwo, bezrobocie, alkoholizm), którymi się zajmuje.   

Czytaj także: Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Uprawnienia asystenta rodziny

W związku z wykonywaniem zadań asystenta rodziny, ma on prawo do:

- wglądu do dokumentów zawierających dane osobowe członków rodziny, niezbędne do prowadzenia pracy z rodziną,

- występowania do właściwych organów władzy publicznej, organizacji oraz instytucji o udzielenie informacji (w tym informacji i dokumentów zawierających dane osobowe) niezbędnych do udzielenia pomocy rodzinie,

- uzyskiwania od podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych informacji o stanie zdrowia członków rodziny w zakresie niezbędnym do udzielenia pomocy rodzinie i w związku z wykonywaną pracą.

Asystentowi rodziny, wykonującemu czynności w ramach swoich obowiązków, przysługuje ochrona przewidziana dla funkcjonariuszy publicznych

Na wniosek asystenta rodziny, kierownik ośrodka pomocy społecznej powołuje zespół interdyscyplinarny, działający na rzecz utrzymania integralności rodziny oraz koordynacji instytucji i służb zobowiązanych do wspierania rodziny. Zespół wraz z asystentem diagnozuje trudności występujące w rodzinie oraz dokonuje okresowej oceny sytuacji rodziny.

Wymagania zawodowe wobec asystenta rodziny

Asystentem rodziny może zostać osoba, która legitymuje się stosownym wykształceniem wynikającym z ustawy (minimum średnim) oraz doświadczeniem.

Wymogi kwalifikacyjne dotyczą posiadania wykształcenia wyższego na kierunku pedagogika, psychologia, socjologia, nauki o rodzinie lub praca socjalna lub wykształcenia wyższego na dowolnym kierunku, uzupełnionego szkoleniem z zakresu pracy z dziećmi lub rodziną. Dodatkowo koniecznym warunkiem zatrudnienia jest udokumentowany co najmniej roczny staż pracy z dziećmi lub rodziną.

Od osób z wykształceniem średnim, oczekuje się odbycia szkolenia z zakresu pracy z dziećmi lub rodziną i udokumentowania co najmniej 3-letniego stażu pracy z dziećmi lub rodzin. Szczegółowy zakres programowy szkoleń na stanowisku asystenta rodziny w zakresie pracy z rodziną zostanie określony w akcie wykonawczym do ustawy.

Asystentem rodziny nie może zostać osoba, która jest lub była pozbawiona władzy rodzicielskiej albo władza rodzicielska została jej zawieszona czy też ograniczona.

Ponadto przy obsadzaniu stanowiska rozpatrywane wino być wypełnianie obowiązku alimentacyjnego, przez osoby na które został on nałożony tytułem wykonawczym pochodzącym lub zatwierdzonym przez sąd. Kolejną przesłanką do zatrudnienia jest brak skazania prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe.

Czytaj także: Zmiany w ustawie o pomocy społecznej

Zatrudnienie asystenta rodziny

Stosunek pracy z asystentem rodziny nawiązywany jest przez przez kierownika jednostki organizacyjnej gminy, która organizuje pracę z rodziną lub podmiot, któremu gmina zleciła prowadzenie pracy z rodziną.

Realizację obowiązków asystenta rodziny można powierzyć w systemie zadaniowego czasu pracy (stosownie do Kodeksu pracy) albo w ramach umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia (stosownie do Kodeksu cywilnego).

Ustawa o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej w obecnym kształcie nie zawiera odniesień do statusu asystenta rodziny jako pracownika samorządowego. Z przepisu wynika jedynie prawo ochrony przy wypełnianiu obowiązków jak dla funkcjonariuszy publicznych .    

Praca asystenta rodziny nie może być łączona z wykonywaniem obowiązków pracownika socjalnego. Ponadto asystent rodziny nie może być pracownikiem ośrodka pomocy społecznej w gminie, w której wykonuje pracę asystenta rodziny.  

Asystent rodziny jest nowym stanowiskiem w strukturze samorządu. Jego zadaniem jest niezależnie od pracowników socjalnych zajmowanie się wyłącznie pomocą i pracą  rodzinami, zaś niniejszego pracowania odpowiednie przygotowanie do tego zadania. Redakcja jednocześnie zapewnia, że będzie ono bieżąco aktualizowane wraz z posuwającymi się pracami legalizacyjnymi nad ustawą o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej.

Barbara Matysik

samorzad.infor.pl

Podstawą prawną artykułu jest obowiązująca wersja Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. Nr 149, Poz. 887)