Regulamin utrzymania czystości i porządku w gminach

Orzeczenie to zapadło w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Rada miasta w grudniu 2012 roku podjęła uchwałę w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminie. W uchwale tej określono ilości wytwarzanych zmieszanych odpadów komunalnych przy tygodniowym cyklu odbioru odpadów dla różnego rodzaju nieruchomości niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalne. Przykładowo dla lokali handlowych powyżej 50 m2 powierzchni handlowej ustalono 2 l na 1 m 2 powierzchni handlowej i 15 l na osobę pracującą w przypadku gdy właściciel nieruchomości prowadzi nieselektywną zbiórkę odpadów, oraz 2 l na 1 m 2 powierzchni handlowej i 10 l na osobę pracującą, w przypadku gdy właściciel nieruchomości prowadzi selektywną zbiórkę odpadów. Powyższe ilości miały służyć do określenia minimalnej pojemności pojemników przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie danej nieruchomości - właściciel nieruchomości oblicza ilość wytwarzanych zmieszanych odpadów komunalnych, która jest iloczynem: liczby osób korzystających i średniej ilości wytwarzanych zmieszanych odpadów komunalnych, odpowiednio do sposobu zbierania odpadów określonego przez właściciela. Jeden z przedsiębiorców zaskarżył przedmiotową uchwałę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu. Zdaniem skarżącego ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminie nie przewiduje uprawnienia dla gminy do ustalenia w akcie prawa miejscowego średniej ilości wytwarzanych odpadów na nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a wytwarzane są odpady komunalne przez stworzenie opisanego powyżej mechanizmu. Zdaniem skarżącego przyjęte w uchwale rozwiązanie narusza zakres delegacji ustawowej, a nadto naraża spółkę na ponoszenie kosztów gospodarowania odpadami ponad trzykrotnie przewyższających dotychczasowe koszty, ponoszone przed 2013 rokiem (w tzw. starym systemie gospodarki odpadami komunalnymi). Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2016 roku (sygn. II SA/Wr 872/15) oddalił skargę w całości. Sąd I Instancji uznał, iż wprowadzony w uchwale mechanizm pozwala na bezsporne ustalenie rodzaju i minimalnej pojemności pojemników przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych, które to pojemniki winien utrzymywać skarżący. Sąd w swoich wywodach odwołał się do art. 4 ust. 2 pkt 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [dalej: u.c.p.g.], zgodnie z którym regulamin określa szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy dotyczące rodzaju i minimalnej pojemności pojemników przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz na drogach publicznych, warunków rozmieszczania tych pojemników i ich utrzymania w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym, przy uwzględnieniu: 1) średniej ilości odpadów komunalnych wytwarzanych w gospodarstwach domowych bądź w innych źródłach, 2) liczby osób korzystających z tych pojemników. Powyższa regulacja zdaniem Sądu zakłada pewien „luz decyzyjny po stronie rady gminy przy określaniu kubatury pojemników, które winny być utrzymywane na nieruchomości”. Powyższy wyrok w całości został zaskarżony do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Skarżący zarzucił orzeczeniu Sądu I instancji zarówno naruszenie przepisów prawa procesowego, jak i materialnego. Skarżący zarzucił m.in., iż przyjęcie, że określenie dla lokali handlowych do 50 m2 powierzchni handlowej w zaskarżonej uchwale stosownej ilości wytwarzanych zmieszanych odpadów komunalnych przy tygodniowym cyklu odbioru odpadów, które znacząco przekraczają faktyczne ilości wytwarzanych odpadów, a tym samym rzeczywiste zapotrzebowanie poszczególnych sklepów na określone pojemniki, wynika z możliwości ryczałtowego określenia ilości odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych, podczas gdy ilości odpadów zostały przyjęte bez przeprowadzenia rzetelnej analizy funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami na terenie gminy, a wskazane w zaskarżonej uchwale parametry zostały zawyżone, co skutkuje tym, że wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi dla nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy jest zawyżona (nawet dwu - trzykrotnie) i nie odpowiada rzeczywistym kosztom funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi pochodzącymi z tych nieruchomości. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia z dnia 14 czerwca 2018 roku (sygn. II OSK 1740/16) uchylił w całości zaskarżony wyrok WSA we Wrocławiu i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. Zdaniem NSA z brzmienia art. 87 ust. 2 w zw. z art. 94 Konstytucji RP wynika, że zakres i treść prawa miejscowego uwarunkowane są normami ustalonymi w aktach wyższego rzędu. Podstawą prawną stanowienia aktów prawa miejscowego jest upoważnienie zawarte w ustawie, co przesądza o ich zależnej pozycji w hierarchii źródeł prawa. Regulamin utrzymania czystości i porządku w gminie uchwalany na podstawie art. 4 ust. 2 u.c.p.g. musi formułować jedynie takie postanowienia, które mieszczą się w granicach delegacji ustawowej i nie mogą wykraczać poza treść tego przepisu.

Zobacz: Postępowanie administracyjne

W ocenie Sądu II instancji określony w tym przepisie katalog spraw przekazanych do uregulowania gminie musi być traktowany ściśle, co wynika z obowiązującego w prawie administracyjnym zakazu domniemania kompetencji i zakazu dokonywania wykładni rozszerzającej przepisów kompetencyjnych. Zakres kompetencji rady gminy wyznacza treść powyższego przepisu i nie ma ona prawa do stanowienia aktów prawa miejscowego regulujących zagadnienia inne niż wymienione w tym przepisie, ani też podejmowania regulacji w inny sposób niż wskazany przez ustawodawcę, gdyż oznaczałoby to wykroczenie poza zakres delegacji ustawowej. W tym zakresie NSA odwołał się do wcześniejszych orzeczeń sądów administracyjnych. Zdaniem NSA, kwestia średniej ilości odpadów powołana w tym przepisie stanowi jedynie wskazanie do ustalenia rodzaju, pojemności pojemników, warunków ich rozmieszczania i utrzymywania w należytym stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym, nie jest natomiast upoważnieniem do ustalania przez radę gminy nowych wskaźników wytwarzania odpadów. Mechanizm przyjęty w kontrolowanej uchwale rady miejskiej w ocenie NSA stanowi przekroczenie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 4 ust. 2 pkt 2 u.c.p.g. i jest wynikiem niezrozumienia tego przepisu w procesie tworzenia lokalnego prawa.

Zobacz: Gospodarka komunalna

Przywołane i analizowane upoważnienie ustawowe, w żadnym wypadku nie stanowi podstawy do określenia ryczałtowych objętości odpadów powstających na nieruchomościach wykorzystywanych do prowadzenia różnego rodzaju działalności. Bez znaczenia prawnego jest, wobec jednoznacznej treści upoważnienia ustawowego, że te ryczałtowe objętości korelują z określeniem w pozostałych fragmentach uchwały wielkości pojemnika na odpady na terenie gminy oraz ustaloną częstotliwością usuwania odpadów z nieruchomości. Obowiązujący stan prawny nie daje podstaw do zawarcia w regulaminie takiej regulacji, która w założeniu prawodawcy lokalnego, jednak nie opartym na prawie, co prawda nie zastępuje obligatoryjnego ustalenia w regulaminie pojemnika o minimalnej pojemności, ale uzupełnia bez podstawy prawnej pozostałą treść uchwały. NSA wskazał, iż podzielenie poglądu Sądu I instancji oznaczałoby w istocie, że rada gminy może w sposób dowolny ustalać ilość odpadów wytwarzanych na nieruchomościach danego rodzaju na potrzeby ustalania wielkości pojemników, a tym samym wysokość opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi odbieranymi z nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy. Zdaniem Sądu II instancji w okolicznościach niniejszej sprawy WSA we Wrocławiu nie wyjaśnił w należyty sposób, dlaczego mechanizm gromadzenia odpadów określony w powołanych przepisach uchwały wypełniał zakres delegacji ustawowej i pozwalał, zdaniem Sądu, na bezsporne ustalenie rodzaju i minimalnej pojemności pojemników przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych. W szczególności Sąd I instancji nie wyjaśnił motywów, jakie doprowadziły go do przekonania, że ryczałtowy system określania objętości odpadów, rzutujący na przyjętą pojemność pojemnika na odpady, mieści się w zakresie delegacji ustawowej. W konsekwencji NSA zobowiązał Sąd I instancji do uwzględnienia zakresu upoważnienia ustawowego wynikającego z treści art. 4 ust. 2 pkt 2 u.c.p.g. i odniesienia go do szerszego zakresu kontrolowanej uchwały, oraz do sformułowania w treści uzasadnienia wyroku czytelnej argumentacji na poparcie swojego stanowiska w sprawie.

Maciej Kiełbus prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, Partner, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, w szczególności prawa samorządowego

Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu

www.ziemski.com.pl

Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl