Nowe propozycje zmian w gospodarowaniu odpadami

Ministerstwo Klimatu i Środowiska planuje wprowadzenie kolejnych zmian w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. Projekt nowelizacji przewiduje m.in. możliwość odejścia od odpowiedzialności zbiorowej w rozliczaniu śmieci oraz zmiany w dokonywanych naliczeniach opłat za gospodarowanie odpadami. Dodatkowo mają być wyższe kary za zaśmiecanie oraz nowe sankcje karne i administracyjne.

Rządowe Centrum Legislacji (RCL) na swojej stronie internetowej opublikowało (pod numerem UD 163) przygotowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska projekt ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (dalej: projekt ustawy). Jest to projekt kolejnej nowelizacji przepisów w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. Zgodnie z założeniami resortu klimatu i środowiska nowo proponowane regulacje konsekwentnie mają uzupełniać wcześniejsze zmiany wprowadzone zarówno do ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.c.p.g.) oraz do ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach, które weszły w życie 31 grudnia 2020 r. na podstawie ustawy z 17 grudnia 2020 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 2361).

Celem najnowszej nowelizacji ustawy śmieciowej - zgodnie z deklaracją projektodawcy wskazaną w uzasadnieniu projektu, jest wsparcie jednostek samorządu terytorialnego w zakresie obniżenia kosztów funkcjonowania i usprawnienia gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi oraz ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie gospodarki odpadami, w tym poprawa dostępu do instalacji przetwarzających odpady komunalne.

Gospodarowanie odpadami - co się zmieni?

Projekt ustawy zmieniającej zawiera rozwiązania, które w głównej mierze mają obejmować:

• wskazanie, że gminy w pierwszej kolejności mają zapewnić przygotowanie do ponownego użycia i recykling odpadów zebranych selektywnie oraz odpadów powstających w procesie sortowania,
• dopuszczenie, na podstawie decyzji wydanej przez ministra właściwego do spraw klimatu, odstępstwa dla poszczególnych gmin od selektywnego zbierania odpadów komunalnych w podziale na cztery frakcje (zgodnie z przepisem art. 10 ust. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98 w sprawie odpadów),
• możliwość indywidualnego rozliczania mieszkańców w budynkach wielolokalowych z obowiązku selektywnego zbierania odpadów,
• umożliwienie magazynowania przez okres trzech lat odpadów pochodzących z przetwarzania odpadów komunalnych, paliwa alternatywnego oraz odpadów przeznaczonych bezpośrednio do produkcji takiego paliwa,
• podwyższenie kar za zaśmiecanie przestrzeni publicznej oraz gruntów polnych,
• wprowadzenie sankcji karnej za pozostawienie odpadów niebezpiecznych w miejscach nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania,
• wprowadzenie sankcji w postaci administracyjnej kary pieniężnej za naruszenie polegające na wykonywaniu obowiązku gospodarowania odpadami przez podmioty, które nie uzyskały wymaganej decyzji lub wymaganego wpisu do rejestru.

Rozliczanie śmieci indywidualnie

Jednym z najważniejszych rozwiązań projektu są nowe przepisy umożliwiające indywidualne rozliczanie mieszkańców w budynkach wielolokalowych z wykonywania przez nich deklarowanego obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Gminy będą mogły odejść od obowiązującej dotychczas odpowiedzialności zbiorowej, która co do zasady zwłaszcza w budynkach wielorodzinnych powodowała stosunkowo niską motywację do właściwej segregacji odpadów.

W przypadku woli wprowadzenia w danej gminie systemu indywidualnego rozliczania lokali w budynkach wielolokalowych, w pierwszej kolejności gmina musi zapewnić techniczne możliwości identyfikacji odpadów komunalnych wytwarzanych w poszczególnych lokalach. Jeśli identyfikacja odpadów w odniesieniu do konkretnego lokalu będzie możliwa, rada gminy będzie uprawniona do podjęcia stosownej uchwały w sprawie składania deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami przez właścicieli (inne osoby wskazane przez ustawodawcę) lokalu.

W przypadku podjęcia uchwały w tym przedmiocie, wobec właściciela lokalu w budynku wielolokalowym w zakresie opłat oraz deklaracji za gospodarowanie odpadami komunalnymi, zastosowanie będą miały odpowiednio przepisu art. 6h, art. 6i, art. 6m oraz art. 6o u.c.p.g.

W konsekwencji przyjęcia w danej gminie systemu rozliczeń indywidualnych zmieni się obowiązek deklaracyjny wspólnot oraz spółdzielni mieszkaniowych. Te zobowiązane będą wówczas do składania deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami oraz ponoszenia opłat w stosunku do odpadów powstających na nieruchomości z wyłączeniem odpadów powstających w lokalach, których właściciele złożyli deklaracje indywidualne.

Identyfikacja właściciela śmieci

Między innymi w efekcie wprowadzonej możliwości odejścia od odpowiedzialności zbiorowej, w projekcie znalazł się też przepis regulujący kwestię znakowania worków przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych co ma umożliwić identyfikację właściciela odpadów. Projektowana treść nowego przepisu art. 4 ust. 2a pkt 5 u.c.p.g.:

Rada gminy może w regulaminie wprowadzić obowiązek stosowania indywidualnego oznakowania worków przeznaczonych do zbierania odpadów w sposób, który pozwoli na identyfikację:

właściciela nieruchomości, na której powstały odpady komunalne, lub właściciela lokalu w budynku wielolokalowym (…) - w przypadku podjęcia uchwały, o której mowa w art. 2a ust. 1.

Obowiązki gminy w zakresie bioodpadów

W projekcie doprecyzowano przepisy określające obowiązki gminy w zakresie odbierania bioodpadów. Chodzi o umożliwienie zwolnienia z opłaty mieszkańców, którzy kompostują bioodpady. Regulacja pozwoli gminie na podjęcie decyzji o nieodbieraniu bioodpadów w przypadkach, w których właściciel we własnym zakresie zapewni ich zagospodarowanie w całości (całościowe zwolnienie z opłaty za odbiór bioodpadów).

Będzie to jednak możliwe, jeżeli łącznie zostaną spełnione trzy warunki: właściciel nieruchomości zadeklaruje kompostowanie wytworzonych bioodpadów, rada gminy podejmie decyzję o zwolnieniu z obowiązku posiadania pojemnika lub worka do zbierania bioodpadów oraz zwolni w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi mieszkańców kompostujących bioodpady.

Zmiany w naliczaniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi

W projekcie wprowadzono szereg zmian precyzujących sposób naliczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Tu uszczegółowiono zapisy art. 6j ust. 1 pkt 3 oraz art. 6j ust. 2a u.c.p.g. wskazując, że przedmiotowa opłata jest zależna od powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego. Analogicznie, powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego została także ujęta w treści art. 6k ust. 2a u.c.p.g.

Doprecyzowano też sposób naliczania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi dla nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy. Jak wskazano w uzasadnieniu, wynika to z możliwości kilkukrotnego odbierania odpadów z tego samego pojemnika na odpady komunalne w ciągu miesiąca. Dlatego konieczne było doprecyzowanie podstawy naliczenia opłaty poprzez dodanie dodatkowego czynnika, jakim jest liczba opróżnień danego pojemnika w ciągu miesiąca.

Skorygowano też przepisy w zakresie naliczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy lub innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe w przypadku objęcia ich gminnym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi. Zgodnie z projektem opłata powinna być naliczana za rok od każdego domku letniskowego na nieruchomości (nie jak dotychczas od nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy) od albo od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe.

Nieruchomości niezamieszkane w systemie

Projektodawca proponuje uchylenie przepisu art. 6c ust. 2c u.c.p.g., tym samym właściciel nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy co do zasady objęty będzie zorganizowanym przez gminę systemem gospodarowania odpadami. Zatem objęcie go systemem gminnym nie będzie już warunkowane jego zgodą wyrażoną na piśmie. Wprowadzony nowy przepis art. 6c ust. 3a wprowadza dobrowolność odwróconą, tzn. że właściciel takiej nieruchomości, jeśli nie chce być objęty gminnym systemem gospodarowania odpadami, będzie zobowiązany do złożenia oświadczenie o wyłączeniu się z systemu gminnego. Dla ważności takiego oświadczenia wymaga się od właściciela wskazania gminnej jednostki organizacyjnej lub przedsiębiorcy, z którym ten zawarł umowę o odbiór odpadów komunalnych. Co istotne, takie oświadczenie nie będzie mogło być odwołane przez okres obowiązywania umowy w sprawie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych.

Piotr Maliszeski

wieloletni pracownik administracji samorządowej, praktyk specjalizujący się w tematyce prawa samorządowego, pomocy społecznej, porządku publicznego i bezpieczeństwa

Podstawa prawna

• ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1439; ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2361)