Centralizacja rozliczeń VAT w samorządach od 1 stycznia 2017 r.

Dotychczas samorządowe jednostki organizacyjne (SJO) traktowane były jako odrębne jednostki podatkowe na gruncie przepisów o VAT, a to oznacza, że dokonywały odrębnych rozliczeń w zakresie VAT (przekazywały odrębną deklarację VAT).

Polecamy: Jak przygotować się do zmian 2019. Podatki, rachunkowość, prawo pracy i ZUS

Przepisy dotyczące centralizacji rozliczeń VAT w jednostkach samorządowych zostały wprowadzone Usta­wą z dnia 5 września 2016 r. o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz doko­nywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozu­mienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego (Dz. U. 2016 poz. 1454).

Nowe przepisy zostały zainicjowane wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 29 września 2015 roku oraz uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 października 2015 r., w których uzna­no, że samorządowe jednostki organizacyjne nie posiadają odrębności podatkowej (w zakresie VAT), a zatem nie są podatnikami VAT.

Rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 29 września 2015 r. w sprawie C-276/14 Gmi­na Wrocław przeciwko Ministrowi Finansów dotyczy zmiany sposobu rozliczania VAT przez samorządy i utworzone przez nie jednostki organizacyjne. Zgodnie z art. 9 ust. 1 dyrektywy Rady 2006/112/WE gminne jednostki budżetowe, będące przedmio­tem postępowania, nie mogą być uznane za podatników podatku od wartości dodanej, gdyż nie spełniają kryterium samodziel­ności przewidzianego w tym przepisie. Jednostki nie dysponują własnym majątkiem, nie osiągają własnych dochodów oraz nie ponoszą kosztów, zatem nie ponoszą ryzyka gospodarczego związanego z działalnością gospodarczą powierzoną im w imieniu i na rachunek gminy. W związku z tym, że jednostki budżetowe nie posiadają odrębności podatkowej (zgodnie z przepisami o VAT), jednostka samorządu terytorialnego powinna rozliczać wszystkie dokonywane przez nie czynności.

Dodatkowo w dniu 26 października 2015 r. Naczelny Sąd Administracyjny podjął uchwałę (sygn. akt I FPS 4/15), zgodnie z którą „W świetle art. 15 ust. 1 oraz art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r., nr 177, poz. 1054 ze zm.) gmina ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur zakupowych związanych z realizacją inwe­stycji, które zostały następnie przekazane do gminnego zakładu budżetowego, który realizuje powierzone mu zadania własne tej gminy, jeżeli te inwestycje są wykorzystywane do sprzedaży opodatkowanej podatkiem od towarów i usług.”.

Zgodnie z uchwałą, NSA wskazał, że również gminne zakłady budżetowe nie spełniają warunku samodzielności, zatem nie mogą być uznane za odrębnego podatnika VAT. W związku z tym, gminne zakłady budżetowe również powinny być rozliczane przez samorządy w zakresie VAT.

Ustawa z dnia 5 września 2016 r. dot. centralizacji rozliczeń VAT wprowadza obowiązek wspólnego rozliczania w zakresie VAT jednostki samorządu terytorialnego oraz wszystkich podległych jednostek organizacyjnych najpóźniej od dnia 1 stycznia 2017 r. Określa również zasady dokonywania przez jednostki samorządu terytorialnego rozliczeń podatku, zasady korekt rozliczeń podatku za okresy rozliczeniowe sprzed centralizacji oraz zasady zwrotu środków od projektów współfinansowanych ze środ­ków Unii Europejskiej.

„Rozdział 2

Zasady dokonywania rozliczeń podatku przez jednostki samorządu terytorialnego

Art. 3. Jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana do podjęcia rozliczania podatku wraz ze wszystkimi jednostkami organizacyjnymi najpóźniej od dnia 1 stycznia 2017 r.

Art. 4. Jednostka samorządu terytorialnego, której jednostki organizacyjne rozliczały się jako odrębni podatnicy, wstępuje z dniem podjęcia rozliczania podatku wraz ze wszystkimi jednostkami organizacyjnymi we wszystkie przewidziane w przepi­sach dotyczących podatku prawa i obowiązki jednostek organizacyjnych.”

Jednostka samorządu terytorialnego zobowiązana jest do przekazania Urzędowi Skarbowemu informacji o rozpoczęcia cen­tralizacji rozliczeń wraz z wykazem jednostek organizacyjnych podlegających centralizacji. Na podstawie tych informacji jed­nostka organizacyjna jest wykreślana z rejestru podatników VAT.

Polecamy: Centralizacja VAT - wdrożenie, rozliczanie, ewidencja (książka)

Ponadto ustawa wskazuje, że korekta okresów rozliczeniowych poprzedzających pierwszy okres rozliczeniowy, w którym gmi­na rozlicza się w sposób skonsolidowany, jest nieobowiązkowa. Gmina może sama podjąć decyzję od którego okresu rozlicze­niowego, nieobjętego przedawnieniem, rozpocznie korygowanie zeznania, jeżeli w ogóle zdecyduje się na korektę.

W przypadku zmiany kwalifikowalności podatku, w związku z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości, jednostka samorządu te­rytorialnego lub jednostka organizacyjna nie jest obowiązana do zwrotu środków europejskich otrzymanych na realizację projektu. Zwrot środków będzie obowiązkowy jedynie w sytuacji, gdy samorządy zdecydują się przed dniem złożenia korekt deklaracji podatkowych za poprzednie okresy rozliczeniowe skorzystać z prawa do odliczenia podatku VAT z tytułu wydatków, w odniesieniu do których nastąpiła zmiana kwalifikowalności.