Centralizacja rozliczeń VAT w samorządach od 1 stycznia 2017 r.

Dotychczas samorządowe jednostki organizacyjne (SJO) traktowane były jako odrębne jednostki podatkowe na gruncie przepisów o VAT, a to oznacza, że dokonywały odrębnych rozliczeń w zakresie VAT (przekazywały odrębną deklarację VAT).

Polecamy: Jak przygotować się do zmian 2019. Podatki, rachunkowość, prawo pracy i ZUS

Przepisy dotyczące centralizacji rozliczeń VAT w jednostkach samorządowych zostały wprowadzone Usta­wą z dnia 5 września 2016 r. o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz doko­nywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozu­mienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego (Dz. U. 2016 poz. 1454).

Nowe przepisy zostały zainicjowane wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 29 września 2015 roku oraz uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 października 2015 r., w których uzna­no, że samorządowe jednostki organizacyjne nie posiadają odrębności podatkowej (w zakresie VAT), a zatem nie są podatnikami VAT.

Rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 29 września 2015 r. w sprawie C-276/14 Gmi­na Wrocław przeciwko Ministrowi Finansów dotyczy zmiany sposobu rozliczania VAT przez samorządy i utworzone przez nie jednostki organizacyjne. Zgodnie z art. 9 ust. 1 dyrektywy Rady 2006/112/WE gminne jednostki budżetowe, będące przedmio­tem postępowania, nie mogą być uznane za podatników podatku od wartości dodanej, gdyż nie spełniają kryterium samodziel­ności przewidzianego w tym przepisie. Jednostki nie dysponują własnym majątkiem, nie osiągają własnych dochodów oraz nie ponoszą kosztów, zatem nie ponoszą ryzyka gospodarczego związanego z działalnością gospodarczą powierzoną im w imieniu i na rachunek gminy. W związku z tym, że jednostki budżetowe nie posiadają odrębności podatkowej (zgodnie z przepisami o VAT), jednostka samorządu terytorialnego powinna rozliczać wszystkie dokonywane przez nie czynności.

Dodatkowo w dniu 26 października 2015 r. Naczelny Sąd Administracyjny podjął uchwałę (sygn. akt I FPS 4/15), zgodnie z którą „W świetle art. 15 ust. 1 oraz art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r., nr 177, poz. 1054 ze zm.) gmina ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur zakupowych związanych z realizacją inwe­stycji, które zostały następnie przekazane do gminnego zakładu budżetowego, który realizuje powierzone mu zadania własne tej gminy, jeżeli te inwestycje są wykorzystywane do sprzedaży opodatkowanej podatkiem od towarów i usług.”.

Zgodnie z uchwałą, NSA wskazał, że również gminne zakłady budżetowe nie spełniają warunku samodzielności, zatem nie mogą być uznane za odrębnego podatnika VAT. W związku z tym, gminne zakłady budżetowe również powinny być rozliczane przez samorządy w zakresie VAT.

Ustawa z dnia 5 września 2016 r. dot. centralizacji rozliczeń VAT wprowadza obowiązek wspólnego rozliczania w zakresie VAT jednostki samorządu terytorialnego oraz wszystkich podległych jednostek organizacyjnych najpóźniej od dnia 1 stycznia 2017 r. Określa również zasady dokonywania przez jednostki samorządu terytorialnego rozliczeń podatku, zasady korekt rozliczeń podatku za okresy rozliczeniowe sprzed centralizacji oraz zasady zwrotu środków od projektów współfinansowanych ze środ­ków Unii Europejskiej.

„Rozdział 2

Zasady dokonywania rozliczeń podatku przez jednostki samorządu terytorialnego

Art. 3. Jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana do podjęcia rozliczania podatku wraz ze wszystkimi jednostkami organizacyjnymi najpóźniej od dnia 1 stycznia 2017 r.

Art. 4. Jednostka samorządu terytorialnego, której jednostki organizacyjne rozliczały się jako odrębni podatnicy, wstępuje z dniem podjęcia rozliczania podatku wraz ze wszystkimi jednostkami organizacyjnymi we wszystkie przewidziane w przepi­sach dotyczących podatku prawa i obowiązki jednostek organizacyjnych.”

Jednostka samorządu terytorialnego zobowiązana jest do przekazania Urzędowi Skarbowemu informacji o rozpoczęcia cen­tralizacji rozliczeń wraz z wykazem jednostek organizacyjnych podlegających centralizacji. Na podstawie tych informacji jed­nostka organizacyjna jest wykreślana z rejestru podatników VAT.

Polecamy: Centralizacja VAT - wdrożenie, rozliczanie, ewidencja (książka)

Ponadto ustawa wskazuje, że korekta okresów rozliczeniowych poprzedzających pierwszy okres rozliczeniowy, w którym gmi­na rozlicza się w sposób skonsolidowany, jest nieobowiązkowa. Gmina może sama podjąć decyzję od którego okresu rozlicze­niowego, nieobjętego przedawnieniem, rozpocznie korygowanie zeznania, jeżeli w ogóle zdecyduje się na korektę.

W przypadku zmiany kwalifikowalności podatku, w związku z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości, jednostka samorządu te­rytorialnego lub jednostka organizacyjna nie jest obowiązana do zwrotu środków europejskich otrzymanych na realizację projektu. Zwrot środków będzie obowiązkowy jedynie w sytuacji, gdy samorządy zdecydują się przed dniem złożenia korekt deklaracji podatkowych za poprzednie okresy rozliczeniowe skorzystać z prawa do odliczenia podatku VAT z tytułu wydatków, w odniesieniu do których nastąpiła zmiana kwalifikowalności.

Centralizacja VAT pociąga za sobą również konieczność ustalenia odpowiedniej proporcji (tzw. prewspółczynnika) odliczenia VAT naliczonego dla JST (określony w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2015 roku w sprawie sposobu określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych.

Centralizacja rozliczeń VAT w gminach a stosowanie prewspółczynnika

Komentarz eksperta

Największym problemem związanym z centralizacją rozliczeń VAT jest konieczność połączenia danych związanych z VAT z różnych systemów informatycznych, na których pracują samorządowe jednostki organizacyjne. a zatem wdrożenia pracy na nowym narzędziu informatycznym. Centralizacja powoduje konieczność opracowania odpowiednich procedur obiegu dokumentów oraz informacji pomiędzy jednostkami a gminą. Rozliczenie podatku VAT dodatkowo komplikuje się w aspekcie ustalenia odpowiedniej proporcji (tzw. prewspółczynnika) odliczenia VAT naliczonego dla jednostek samorządu terytorialnego. Sposób ustalenia tej proporcji został szczegółowo określony w Rozporządzeniu Ministra Finansów i przewiduje ustalenie proporcji odrębnie dla każdej z jednostek organizacyjnych jednostki samorządu terytorialnego. Wprowadzone zmiany będą miały również istotny wpływ na dokumentowanie transakcji dostawy towarów lub usług dokonywanych na rzecz jednostek podległych jednostkom samorządu terytorialnego. Na wszystkich fakturach dokumentujących sprzedaż na rzecz takich jednostek, jako nabywca będzie wskazywana jednostka samorządu terytorialnego nadrzędna (np. gmina), a konkretna jednostka organizacyjna (np. szkoła) będzie mogła być wskazana na fakturze tylko w postaci informacji dodatkowej np. jako odbiorca towaru. Naglący jest czas wprowadzenia centralizacji rozliczeń VAT. Ostateczny termin wdrożenia to 1 stycznia 2017 r. – Daniel Depa, z-ca dyrektora ds. produkcji i rozwoju systemu enova365

Wraz z nowym rokiem jednostki samorządu terytorialnego zobligowane są do scentralizowania i usystematyzowania rozliczeń VAT w jednostkach organizacyjnych. Należy się więc zastanowić czy w samorządzie istnieją odpowiednie mechanizmy i narzędzia wspierające proces centralizacji. Istotne jest ustanowienie odpowiednich nowych procedur. Brak przygotowania się do wchodzących zmian niesie ryzyko popełnienia daleko idących błędów, których efektem może być pociągnięcie osób zajmujących się gospodarką finansową w gminie do odpowiedzialności.

Zobacz opracowanie: Recepta na zmiany w przepisach 2017. Podsumowanie nowych regulacji prawnych w pigułce

Autorzy: Joanna Walentek, Daniel Depa

Źródło: enova365