Indywidualne interpretacje prawa podatkowego - procedura wydania i obowiązywanie

Po złożeniu wniosku o wydanie interpretacji do właściwego organu następuje jego ocena. Można tutaj wskazać trzy możliwe sytuacje, polegające na uznaniu przez organ stanowiska wnioskodawcy za: prawidłowe, prawidłowe w części lub w całości nieprawidłowe.

Z pierwszą sytuację będziemy mieli do czynienia wówczas, gdy opisany stan faktyczny i przedstawione stanowisko wraz z podaniem podstawy prawnej jest słuszne. Wówczas, interpretacja będzie zawierała jedynie wskazanie prawidłowości przyjętego stanowiska.

W pozostałych dwóch przypadkach będzie dodatkowo wymagane uzasadnienie prawne, wiążące przedstawiony stan faktyczny z obowiązującym w dniu wydania interpretacji prawem.

Maksymalny termin na wydanie interpretacji wynosi 3 miesiące od dnia otrzymania wniosku. Powinna ona jednak zostać wydana możliwie jak najszybciej - „bez zbędnej zwłoki”. W przypadku, gdy organ nie dochowa 3-miesięcznego terminu, będziemy mieli do czynienia z tzw. „milczącą interpretacją”, oznaczającą akceptację stanowiska wnioskodawcy.

Dla wydania interpretacji niezbędnym jest wniesienie przez wnioskodawcę opłaty na właściwy rachunek w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku. Wynosi ona wielokrotność 40 zł, w zależności od ilości przedstawionych we wniosku stanów faktycznych lub zdarzeń przyszłych.

Przepisy Ordynacji podatkowej nie wskazują w jakiej formie ma zostać wydana interpretacja indywidualna. Jedynie w odniesieniu do pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia wskazuje się, iż wymaganą formą jest postanowienie. Nie wydaje się jednak istotne, czy wydana interpretacja będzie zatytułowana jako postanowienie, decyzja czy też uzyska inną nazwę. Jest to bowiem, jedynie wyjaśnienie przepisów prawa a nie akt określający prawa lub obowiązki. Dla ułatwienia, można jednak, posiłkując się uchyloną już treścią art. 14, uznać iż dopuszczalną formą jest forma postanowienia.

Wydana interpretacja podlega doręczeniu wnioskodawcy, a także organom podatkowym i organom kontroli skarbowej, właściwym ze względu na zakres spraw będących przedmiotem interpretacji. Uprawnienie tych ostatnich jest w pełni uzasadnione. Można bowiem założyć, iż podatnik będzie chciał wykorzystać uzyskaną wykładnię i postąpi zgodnie z nią. Organy podatkowe dysponując stanowiskiem Dyrektora Izby Skarbowej lub innego upoważnionego podmiotu nie będą tym samym kwestionowały takiego działania. Ponadto, przepisy umożliwiają publikację interpretacji w Biuletynie Informacji Publicznej, po wcześniejszym usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę. 

Czytaj także: Interpretacje indywidualne prawa podatkowego - organy uprawnione>>

Zmiana interpretacji

Pomimo przekazania kompetencji do dokonywania wykładni przepisów innym podmiotom, nadzór nadal posiada Minister Finansów, który może z urzędu dokonać zmiany wydanej interpretacji, jeżeli stwierdzi jej nieprawidłowość, w szczególności z orzecznictwem sądów, Trybunału Konstytucyjnego czy ETS. Zawiadomienie o zmienionej interpretacji doręcza się wnioskodawcy. Co ciekawe, ustawa nie przewiduje możliwości wystąpienia do Ministra Finansów z wnioskiem o dokonanie rewizji stanowiska wyrażonego w interpretacji.

Kompetencje do zmiany obejmują nie tylko wykładnię dokonaną przez upoważnionego Dyrektora Izby Skarbowej, ale także innych upoważnionych podmiotów, w tym wójtów, burmistrzów (prezydentów miast). Obejmuje to także, tzw. „interpretacje milczące”. Przepisy nie określają w jakim terminie może dojść do zmiany interpretacji, co sugeruje, iż może to nastąpić w każdym czasie. Zmieniona interpretacja zastępuje dotychczas obowiązującą.

Ordynacja podatkowa przewiduje ponadto środki ochrony prawnej dla samego wnioskodawcy, w sytuacji, gdy uzna, iż wydanie interpretacji nastąpiło z naruszeniem zasad postępowania albo jego treść pozostaje w sprzeczności z prawem podatkowym, wówczas ma możliwość zaskarżenia jej do sądu administracyjnego.

Możliwość taka, wprost nie wynika z regulacji podatkowej, pośrednio można ją wywieść z treści art. 14c §3, gdzie wskazano, iż w interpretacji należy zawrzeć pouczenie o prawie wniesienia skargi. Obowiązują tutaj analogiczne zasady do tych, wyrażonych w Ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2002 r., Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skarga musi być poprzedzona wezwaniem organu, który wydał interpretację, do usunięcia naruszenia prawa. Termin do wystąpienia do sądu administracyjnego ze skargą wynosi 30 dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu wezwanego lub 60 dni, w przypadku braku takiej odpowiedzi, od dnia wezwania do usunięcia nieprawidłowości.

Innym środkiem ochrony prawnej jest możliwość złożenia zażalenia na postanowienia o pozostawieniu wniosku bez rozpatrzenia. Zażalenie, które wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia, powinno zawierać zarzuty przeciw postanowieniu, określając ponadto zakres żądania oraz wskazując na dowody uzasadniające to żądanie. W tym zakresie obowiązują te same zasady, które stosuje się w odniesieniu do wszystkich zażaleń na podstawie Ordynacji podatkowej.

Obowiązywanie interpretacji

Przepisy Ordynacji podatkowej nie wskazują konkretnego terminu w jakim wydana interpretacja ulega dezaktualizacji. Można jednak łatwo wywieść, iż będzie ona wiążąca tak długo, jak długo będzie obowiązywał dany stan prawny.

Może dojść do sytuacji, w której wnioskodawca występując o wydanie interpretacji wskazuje swoje stanowisko uzasadniając je obowiązującym stanem prawnym, podczas gdy w momencie rozpatrywania wniosku stan ten ulegnie zmianie. Wówczas organ podatkowy dokona negatywnej oceny stanowiska wnioskodawcy przedstawiając aktualną interpretację. Niestety również i to, nie gwarantuje nam, że otrzymana wykładnia przepisów będzie wiążąca.

Zmiana stanu prawnego może bowiem nastąpić już kolejnego dnia po wydaniu interpretacji, a przed jej doręczeniem. Ordynacja podatkowa nie przewidziała w tym przypadku żadnych środków ochrony dla podmiotów, których interpretacja w dniu jej otrzymania okaże się zupełnie bezużyteczna.

„Zasada nieszkodzenia”

Wskazana m.in. w art. 14k zasada nieszkodzenia oznacza, że wnioskodawca, który zastosował się do otrzymanej interpretacji nie może z tego tytułu ponosić negatywnych konsekwencji. Dotyczy to sytuacji, gdy skutki opisanego we wniosku stanu faktycznego będą miały miejsce przed doręczeniem interpretacji lub gdy podatnik zastosował się do interpretacji przed jej zmianą lub w przypadku nieuwzględnienia interpretacji w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej. W opisanej sytuacji podatnik co prawda ma obowiązek zapłaty podatku, ale nie następuje naliczenie odsetek od zaległości, a ponadto nie wszczyna się w stosunku do niego postępowania karno-skarbowego, a wszczęte postępowanie ulega umorzeniu.

Zwolnienie z zapłaty podatku, w przypadku zmiany interpretacji lub jej nieuwzględnieniu w rozstrzygnięciu, może nastąpić pod warunkiem spełnienia dwóch przesłanek: zobowiązanie podatkowe nie zostało prawidłowo wykonane w wyniku zastosowanie się do interpretacji oraz stan faktyczny, który był przedmiotem interpretacji nie wystąpił jeszcze w dniu doręczenia interpretacji, a dopiero po tym terminie. Zwolnienie z zapłaty podatku oznacza ponadto, że nie dojdzie do naliczenia odsetek za zwłokę oraz wszczęcia w danej sprawie postępowania podatkowego lub karno-skarbowego. 

Czytaj także: Wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego>>

Ocena regulacji

Instytucja wykładni przepisów dokonywana przez upoważnione organy jest korzystna z punktu widzenia interesu podatnika, pozwalając zainteresowanemu zorientować się w skutkach prawnych określonego działania lub zaniechania. Ponadto, zastosowanie się do jej streści nie może zaszkodzić wnioskodawcy stanowiąc pewną gwarancję prawidłowości postępowania. Nie można jednak zapominać, iż interpretacja rodzi skutki prawne jedynie w odniesieniu do podatnika, który wystąpił z wnioskiem o dokonanie wykładni prawa i wyłącznie w zakresie przedstawionego stanu faktycznego.

Tym bardziej niezrozumiałe jest, dlaczego wnioskodawca nie może poprawić opisanych we wniosku okoliczności, które w przypadku wadliwości powodują pozostawienie sprawy bez rozpatrzenia.

Krytycznie należy podejść także do kręgu podmiotów upoważnionych do wydawania interpretacji. W założeniu chciano stworzyć system jednolitej wykładni, nadzorowanej przez Ministra Finansów, który przeciwstawiano poprzedniej regulacji, na mocy której naczelnicy urzędów skarbowych, naczelnicy urzędów celnych oraz wójtowie, burmistrzowie (prezydenci miast), starostowie i marszałkowie województwa posiadali takie uprawnienia. Tym samym, chciano zapobiec licznym problemom, zwłaszcza związanym z często odmiennymi interpretacjami w analogicznych sytuacjach, które miały miejsce kiedy upoważnionymi były organy podatkowe pierwszej instancji. Zamierzenie to nie zostało jednak w pełni zrealizowane, głównie przez dodanie w art. 14b, §6, dającego możliwość Ministrowi Finansów do delegowania swoich uprawnień w zakresie wydawania interpretacji.

Patrząc na dynamikę przepisów prawa podatkowego oraz częste ich zmiany pozostaje jednak mieć nadzieję, iż ustawodawca zauważy drobne mankamenty niewątpliwie bardzo przydatnej i ważnej instytucji polskiego prawa podatkowego, na co wskazuje chociażby liczba rocznie wydawanych interpretacji w sprawach podatkowych.

Rafał Frankiewicz

samorzad.infor.pl