Whistleblowing – przepisy o sygnalistach a regulacje AML [pranie pieniędzy, terroryzm]

Czy projekt ustawy o sygnalistach odnosi się w jakimś stopniu do ustawy o przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (AML)?

Projekt ustawy o sygnalistach z kwietnia br. odnosi się do ustawy AML w dwóch miejscach.

Po pierwsze w zakresie przedmiotowym  ustawy (podobnie jak w Dyrektywie) jest zapisane, że obejmuje ona zgłoszenie naruszenie prawa dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Mamy więc ciekawą sytuację. Zarówno ustawa AML jak i projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa zobowiązuje podmioty do wdrożenia systemu przyjmowania zgłoszeń, podejmowania działań następczych i ochrony sygnalistów.

Po drugie, projekt ustawy o sygnalistach z kwietnia br. przewiduje, że podmioty prawne wykonujące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska muszą wdrożyć systemy przyjmowania zgłoszeń, podejmowania działań następczych i ochrony sygnalistów nawet jeżeli na ich rzecz wykonuje pracę mniej niż 50 osób. Oznacza to m.in., że ustawa o sygnalistach podobnie jak AML nakazuje wdrożyć systemy dla sygnalistów np. małym biurom rachunkowym.

Co w zakresie sygnalistów nakazuje ustawa AML?

Ustawa o przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu nakazuje podmiotom zobowiązanym:

1. opracować i wdrożyć wewnętrzną procedurę anonimowego zgłaszania przez pracowników lub inne osoby wykonujące czynności na rzecz instytucji obowiązanej rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. I tu od razu widać pierwszą i według mnie najważniejszą różnicę pomiędzy ustawą AML a projektem ustawy o ochronie sygnalistów. Ustawa o AML nakazuje wdrożyć anonimowy system przyjmowania zgłoszeń, a projekt ustawy nakazuje by system zgłoszeń zapewniał tylko poufność,
2. zapewnić pracownikom oraz innym osobom wykonującym czynności na rzecz instytucji obowiązanej, ochronę przed podejmowaniem wobec nich działań o charakterze represyjnym lub wpływających na pogorszenie ich sytuacji prawnej lub faktycznej, lub polegających na kierowaniu gróźb. Ponadto Instytucje obowiązane, ich pracownicy oraz inne osoby wykonujące czynności na rzecz instytucji obowiązanej mają zakaz podejmowania wobec Sygnalistów, działań o charakterze represyjnym lub wpływających na pogorszenie ich sytuacji prawnej lub faktycznej, lub polegających na kierowaniu wobec nich gróźb, w szczególności działań negatywnie wpływających na ich warunki pracy lub zatrudnienia.

Zakaz działań odwetowych wobec sygnalisty

Projekt ustawy o ochronie sygnalistów zakazuje działań odwetowych (w tym prób lub gróźb działań odwetowych) tj. bezpośrednich lub pośrednich działań lub zaniechań w kontekście związanym z pracą, które są spowodowane zgłoszeniem lub ujawnieniem publicznym i które naruszają lub mogą naruszyć prawa zgłaszającego lub wyrządzają lub mogą wyrządzić nieuzasadnioną szkodę zgłaszającemu, w tym wszczynanie uciążliwych postępowań przeciwko zgłaszającemu.

Co, zgodnie z ustawą AML, powinna regulować Procedura anonimowego zgłaszania naruszeń?

Zgodnie z ustawą AML, procedura anonimowego zgłaszania naruszeń określa w szczególności:

1. osobę odpowiedzialną za odbieranie zgłoszeń;
2. sposób odbierania zgłoszeń;
3. sposób ochrony pracownika lub innej osoby wykonującej czynności na rzecz instytucji obowiązanej dokonujących zgłoszenia, zapewniający co najmniej ochronę przed działaniami o charakterze represyjnym lub wpływającymi na pogorszenie ich sytuacji prawnej lub faktycznej, lub polegającymi na kierowaniu gróźb;
4. sposób ochrony danych osobowych pracownika lub innej osoby wykonującej czynności na rzecz instytucji obowiązanej dokonujących zgłoszenia oraz osoby, której zarzuca się dokonanie naruszenia, zgodnie z przepisami o ochronie danych osobowych;
5. zasady zachowania poufności w przypadku ujawnienia tożsamości osób, o których mowa w pkt 4, lub gdy ich tożsamość jest możliwa do ustalenia;
6. rodzaj i charakter działań następczych podejmowanych po odebraniu zgłoszenia;
7. termin usunięcia przez instytucje obowiązane danych osobowych zawartych w zgłoszeniach.

Wymagania co do procedury częściowo więc tylko pokrywają się w ustawie o AML i w projekcie ustawy o sygnalistach. Teoretycznie może dochodzić do pewnych sprzeczności wymagań ale w mojej ocenie będą to raczej incydentalne przypadki. 

WAŻNE! Wspomnę tylko na zakończenie, że ustawa AML nie nakazuje konsultacji czy uzgadniania procedury z organizacjami związkowymi, w odróżnieniu od projektu ustawy o ochronie sygnalistów.