Tematy - Samorząd terytorialny, Gospodarka komunalna

Po raz pierwszy w historii niepubliczna uczelnia została współorganizatorem Zjazdu Katedr i Zakładów Prawa Konstytucyjnego. Wydarzenie, które na stałe wpisało się w kalendarz akademicki, w tym roku odbywa się na Uczelni Łazarskiego. O znaczeniu tej zmiany, stanie polskiego samorządu terytorialnego oraz wyzwaniach dla prawa konstytucyjnego rozmawiamy z prof. Jerzym Stępniem – byłym prezesem Trybunału Konstytucyjnego, współtwórcą reformy samorządowej i wykładowcą Uczelni Łazarskiego.

Regionalna Izba Obrachunkowa w piśmie z 28 stycznia 2025 r. wyjaśniła, że do podstawy wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego (tzw. trzynastki) wlicza się te składniki wynagrodzenia, które przyjmowane są do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy. Do tej podstawy nie wlicza się natomiast jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie.

Gminom pozostało nieco ponad 100 dni na przygotowanie obowiązkowych sprawozdań, w których co roku raportują kluczowe informacje i rozliczają się z efektów realizowanych projektów. Czy to dużo czasu? Niekoniecznie, biorąc uwagę, że gminom w zależności od ich wielkości i specyficznych potrzeb stworzenie takiego opracowania zajmuje od min. 120, do nawet 2500 godzin, czyli 312 dni (!) i może angażować aż 20 pracowników (Dane szacunkowe: Integrator Danych Miejskich IRMiR). Dlatego przygotowując raport, gmina musi nierzadko sięgać po dodatkowe wsparcie. Opracowanie dokumentu kosztuje sporo wysiłku, czasu i pieniędzy, ale zdarza się, że jego lekturą nie są zainteresowani radni, więc mieszkańcy tym bardziej. Te wszystkie problemy można rozwiązać za pomocą wsparcia sztucznej inteligencji, która wygeneruje sprawozdanie o gminie. Czy to może działać? Przypadki Kielc i Jarocina pokazują, że tak.

Projektowane nowe rozporządzenie w sprawie sprawozdawczości budżetowej ma dostosować obecne zasady sporządzania sprawozdań do nowej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Projekt zawiera m.in. nowe wzory i instrukcje sporządzania sprawozdań składanych przez JST.

W dniu 19 lipca 2024 r. opublikowano w Dzienniku Ustaw rozporządzenie Rady Ministrów z 12 lipca br., które waloryzuje minimalny poziom wynagrodzenia zasadniczego pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Nowe stawki uwzględniają wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę, która od 1 stycznia 2024 r. wynosi 4242 zł a od 1 lipca 2024 r. wyniesie 4300 zł brutto. Rozporządzenie wejdzie w życie 1 sierpnia 2024 r. ale nowe stawki wynagrodzenia zasadniczego będą miały zastosowanie od dnia 1 lipca 2024 r.

Dzień Samorządu Terytorialnego obchodzimy co roku 27 maja jako upamiętnienie wyborów, które odbyły się do organów gmin w 1990 r. Święto zostało ustanowione przez Sejm w specjalnej uchwale na 10-lecie odrodzenia polskiego samorządu terytorialnego.

W dniu 13 lipca 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał wyrok w związku z postępowaniem prowadzonym w sprawie, której stroną jest niemiecka jednostka samorządu terytorialnego (JST). Sprawa dotyczyła pobierania przez gminę opłaty klimatycznej za udostępnianie obiektów uzdrowiskowych w kontekście podatku VAT.

Uchwała w sprawie Krajowego planu gospodarki odpadami 2028 została opublikowana w Monitorze Polskim. Jakie cele i działania obejmuje?

Zielone dachy, ogrody wertykalne czy zielone fasady już od dłuższego czasu mają o wiele ważniejszą funkcję niż jedynie estetyczna. Zwiększają efektywność energetyczną budynków, tworząc dodatkową izolację przed zimnem, co skutkuje obniżeniem opłat za ogrzewanie w zimie, przy jednoczesnej izolacji przed upałem w okresie letnim.

Opłaty za usługę odprowadzania wód opadowych i roztopowych. W obecnym stanie prawnym prawidłowe ustalanie opłaty za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych jest dość problematyczne. Gminy stosują tu różne rozwiązania. I jest to wynikiem zarówno różnego pojmowania charakteru samej opłaty, jak i wskazywania różnych podstaw prawnych do ustalania opłat za tego typu usługi. Nie pomaga tu również orzecznictwo sądowe.

Ministerstwo Finansów udzieliło 24 czerwca 2022 r. wyjaśnień odnośnie centralizacji rozliczeń VAT w jednostkach samorządu terytorialnego.

Przepisy ustrojowe nakładają na gminę obowiązek wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród mieszkańców gminy - w tym wśród młodzieży. Jedną z form realizacji tego zadania jest utworzenie młodzieżowej rady gminy. W ten sposób przyznaje się młodzieży (w tym organizacjom młodzieżowym) możliwość bezpośredniego oddziaływania na życie publiczne lokalnej społeczności.

Ułatwień w procesie edukacji dzieci i młodzieży z Ukrainy dotyczy rozporządzenie resortu edukacji i nauki. Zakłada m.in. przedłużenie możliwości funkcjonowania oddziału klas I-III szkół podstawowych ze zwiększoną liczbą uczniów w ciągu całego etapu edukacyjnego

Rada gminy w uchwale w sprawie powołania rady seniorów nie może dowolnie warunkować uczestnictwa w tej radzie. Niedopuszczalne jest definiowanie pojęcia seniora w taki sposób, który wykluczałby udział w radzie seniorów ze względu na wiek. W skład tego gremium mogą wchodzić przedstawiciele osób starszych oraz przedstawiciele podmiotów działających na ich rzecz. Tym samym członkostwo w tym gremium nie jest zależne od wieku - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

Wójt gminy ma zamiar udzielić pożyczki samodzielnemu publicznemu zakładowi opieki zdrowotnej (spzoz). Z wnioskiem do wójta o pożyczkę na 300 000 zł wystąpił dyrektor spzoz, który motywuje to trudną sytuacją ekonomiczną placówki m.in. wskutek zwiększonych wydatków w okresie COVID-19. Wójt gminy upatruje swojej kompetencji do przekazania pożyczki m.in. w art. 30 ust. 2 pkt 3 i 4 oraz art. 60 ust. 2 pkt 3 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz art. 262 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Problem jednak w tym, że radni gminy są przeciwni udzielaniu tak wysokiej pożyczki, a limit dla wójta w uchwale budżetowej wynosi 50 000 zł i już został wykorzystany na inną pożyczkę.

Ustawodawca nie upoważnił rady gminy do formułowania w treści regulaminu utrzymania czystości i porządku zakazu wprowadzania zwierząt (np. psów) na określone tereny. Lokalny prawodawca jest władny ustalić jedynie sposoby postępowania ze zwierzętami domowymi w taki sposób, by ich pobyt na placach zabaw dla dzieci czy kąpieliskach nie był uciążliwy i nie zagrażał przebywającym tam osobom.

Podstawą działania sołectwa jest statut. I chociaż ustawa o samorządzie gminnym wyraźnie wskazuje, co powinno się w nim znaleźć, często zdarzają się przypadki nieprawidłowych zapisów lub uchybień proceduralnych. Z reguły dotyczą one wkraczania w materię ustawową z próbą jej niedozwolonej modyfikacji.

Po zapowiadanej reformie szpitali, dyrektorów, czyli praktyków i wysokiej klasy specjalistów w ochronie zdrowia, nadzorować będą ludzie o niższych formalnie kwalifikacjach - przewiduje prezes Polskiej Federacji Szpitali (PFSz), Jarosław J. Fedorowski.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przyznał MPK Poznań sp. z o.o. dofinansowanie na zakup 25 autobusów z napędem wodorowym. Umowa została już podpisana, a pierwsze autobusy wodorowe powinny dotrzeć do Poznania w II półroczu 2023 roku.

Do końca 2022 r. potrwają nabory, które Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ogłosił w ramach programu „Racjonalna gospodarka odpadami”. Samorządy, przedsiębiorstwa i inne podmioty mogą ubiegać się o dofinansowanie inwestycji związanych z selektywnym zbieraniem odpadów, budową instalacji do gospodarowania nimi oraz wykorzystaniem odpadowych paliw w energetyce. Pieniądze na wsparcie, w zależności od rodzaju projektów, będą pochodzić ze środków krajowych NFOŚiGW albo z unijnego Funduszu Modernizacyjnego.

Budżet samorządów a Polski Ład. Żaden samorząd nie będzie miał dochodów mniejszych, niż sam prognozował - zapewnił wiceminister finansów Sebastian Skuza. Komentarz odnosi się do informacji agencji Fitch z 6 grudnia 2021 r., która umieściła 14 polskich miast na liście obserwacyjnej ze wskazaniem negatywnym. Według MF samorządy wejdą w 2022 r. z nadwyżkami w kwocie co najmniej ok. 27 mld zł.

Samorządy otrzymają środki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na koszty uprzątnięcia porzuconych odpadów. Jest to propozycja w opracowanym przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości projekcie nowelizacji ustawy dotyczącej przestępstw przeciwko środowisku.

Przepisy porządkowe stanowią szczególny rodzaj aktów prawa miejscowego w samorządzie gminnym. Mogą być one wydawane zarówno przez organy stanowiące, jak również wykonawcze, ale jedynie w ściśle określonych sytuacjach. Warto jednak mieć na uwadze procedurę wydawania takich aktów oraz zasady ich zatwierdzania czy też publikacji. Elementy te przesądzają o ich mocy obowiązywania.

4 mld zł dla JST na inwestycje wodno-kanalizacyjne. Pieniądze trafią do gmin jeszcze w tym roku.

Samorządy muszą przygotować się do wdrożenia nowych regulacji w obszarze komunalnej gospodarki odpadami. Znowelizowane przepisy zakładają m.in. możliwość objęcia komunalnym systemem wywozu odpadów właścicieli nieruchomości niezamieszkanych, w domach wielorodzinnych nie będzie już odpowiedzialności zbiorowej, tu mają pojawić się inteligentne pojemniki na śmieci. Co wydaje się jednak zmianą szczególnie istotną - ograniczona zostanie maksymalna stawka opłat wyliczana z uwzględnieniem metody „od ilości zużytej wody”.

Czy mieszkaniec nieruchomości gminnej może skarżyć uchwałę o opłatach za gospodarowanie odpadami komunalnymi na podstawie art. 101 ustawy o samorządzie terytorialnym?

Partnerska Inicjatywa Miast 2021-2023. Wzmacnianie i promocja współpracy oraz wymiana doświadczeń i wiedzy między miastami to cel kolejnej edycji Partnerskiej Inicjatywy Miast na lata 2021-2023. To projekt Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, który ma na celu aktywizację miast do podejmowania działań rozwojowych. Termin nadsyłania wniosków upływa w dniu 20 września 2021 r.

"Laboratoria przyszłości" w szkołach. Wsparcie finansowe dla samorządów na tworzenie w szkołach podstawowych zaplecza umożliwiającego realizację zajęć technicznych - zakłada projekt uchwały dotyczący tworzenia "Laboratoriów Przyszłości" opisany w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów.

Gospodarowanie odpadami - nowe propozycje zmian. Jakie zmiany w rozliczaniu śmieci oraz w dokonywanych naliczeniach opłat za gospodarowanie odpadami przewiduje nowy projekt Ministerstwa Klimatu i Środowiska?

Czy w obowiązującym stanie prawnym gmina może żądać od właścicieli nieruchomości składania oświadczeń, że będą oni prowadzili selektywną zbiórkę odpadów komunalnych?

Indywidualne rozliczanie mieszkańców budynków z selektywnej zbiórki oraz danie możliwości części gmin na czteropojemnikową zbiórkę śmieci - przewiduje projekt noweli, który opublikowano w wykazie prac legislacyjnych rządu.

W połowie października Rada Warszawy przyjęła uchwałę dotyczącą zmian związanych z gospodarowaniem odpadami. Radni zdecydowali m.in., że naliczanie opłat za gospodarowanie odpadami będzie uzależnione od zużycia wody. Zmiana taryfy wejdzie w życie 1 grudnia 2020 r. Wojewoda mazowiecki Konstanty Radziwiłł zaapelował do prezydenta stolicy Rafała Trzaskowskiego o przyjęcie mechanizmu prawnego chroniącego "mieszkańców wrażliwych".

Zdaniem WSA w Opolu zarządzenie wójta w przedmiocie ustalenia cennika opłat cmentarnych jest aktem prawa miejscowego i wymaga publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Od 1 grudnia 2020 r. w Warszawie będą obowiązywać nowe zasady naliczania opłat za gospodarowanie odpadami. Rada m.st. Warszawy zadecydowała o wprowadzeniu systemu naliczania opłaty od ilości zużytej wody.

Zdaniem WSA w Krakowie regulamin użytkowania cmentarza komunalnego jest aktem prawa miejscowego i powinien być uchwalany przez radę gminy.

Ustawodawca nakazując określić wielkość zwolnienia kompostownikowego proporcjonalnie do zmniejszenia kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z gospodarstw domowych nie wskazał w jaki sposób tę proporcję wyliczyć, co oznacza, że w tym zakresie pozostawiono pewną swobodę gminom, co w konsekwencji powoduje, że nie można uznać, że istnieje tylko jeden sposób ustalenia wysokości zwolnienia.

Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, rada gminy nie może różnicować stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli opłata została ustalona metodą od gospodarstwa domowego. W szczególności niedopuszczalne jest w opinii Sądu, różnicowanie ze względu na wielkość tego gospodarstwa.

Przepisy przewidujące podwyższanie, w sposób automatyczny, opłat za składowanie odpadów bez wymaganej decyzji dot. wysypiska są zgodne z konstytucją - orzekł Trybunał Konstytucyjny. Uznał, że potencjalne zagrożenie środowiska w takich przypadkach uzasadnia surową sankcję.

Pod koniec sierpnia w Ministerstwie Klimatu odbyła się konferencja prasowa sekretarza stanu Jacka Ozdoby oraz samorządowców reprezentujących Związek Samorządów Polskich. Podczas konferencji przedstawiono główne założenia opracowywanej kolejnej nowelizacji prawa odpadowego, w tym ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Trwają prace nad nowelizacją rozporządzenia w sprawie wykroczeń, za które strażnicy straży gminnych są uprawnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego, związane m.in. z gospodarką odpadami komunalnymi.

Ułatwienia dla gmin i mieszkańców w zakresie gospodarki odpadami, zaostrzenie kar za zaśmiecanie i określenie stopniowych, racjonalnych poziomów recyklingu przez gminy to niektóre z propozycji zmian, których celem jest uelastycznienie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi i obniżenie kosztów jego funkcjonowania – poinformował wiceminister klimatu Jacek Ozdoba.

Obowiązek wdrożenia systemów Compliance w jednostce samorządu terytorialnego nie wynika wprost w przepisów. Jednocześnie każda jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana zarządzać ryzykiem prawnym. A przecież to jest istota Compliance.

Czy oficer Compliance powinien być pracownikiem danej jednostki, czy też może wykonywać zadania na podstawie umowy o świadczenie usług? Każde z tych dwóch rozwiązań jest możliwe i każde z nich ma swe plusy i minusy.

Kontroli sądowoadministracyjnej podlega nie tylko uchwała w sprawie stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, ale także sposób jej procedowania przez radę gminy, w tym uzasadnienie projektu uchwały.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii nakłada w art. 8 obowiązek ustanowienia kanałów i procedury na potrzeby dokonywania zgłoszeń wewnętrznych i podejmowania działań następczych, przez podmioty prawne w sektorze publicznym, a więc i jednostek samorządu terytorialnego. W chwili obecnej oficerowie Compliance w samorządach terytorialnych lub znających Kulturę organizacyjną samorządów terytorialnych jest garstka.

Wojewodowie sporadycznie wydają zarządzenia zmieniające zasady funkcjonowania gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii nakłada w art. 8 obowiązek ustanowienia kanałów i procedury na potrzeby dokonywania zgłoszeń wewnętrznych i podejmowania działań następczych, przez podmioty prawne w sektorze publicznym, a więc i jednostek samorządu terytorialnego.

Minister Finansów 10 czerwca 2020 r. wydał interpretację ogólną w sprawie opodatkowania podatkiem od towarów i usług czynności wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego w związku z realizacją zadań publicznych w zakresie edukacji publicznej oraz pomocy społecznej. Czy samorządy muszą płacić od takich czynności podatek VAT?

Określenie stawki opłaty podwyższonej za gospodarowanie odpadami komunalnymi jako wielokrotności stawki podstawowej - bez precyzyjnego podania wysokości opłaty podwyższonej - należy uznać za sprzeczne z regulacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Na skutek epidemii koronawirusa ustawodawca zdecydował się przedłużyć do końca roku terminy na dostosowanie gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi do ubiegłorocznej nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Samorząd terytorialny, Gospodarka komunalna

Prof. Jerzy Stępień: Potrzebujemy holistycznego spojrzenia na samorząd

Jak obliczyć trzynastkę dla pracownika samorządowego? RIO: nie można wliczać jednorazowych, nieperiodycznych wypłat do podstawy wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego

Raport o stanie gminy 2025 szybko i bez błędów. Kielce i Jarocin już to robiłą ... z pomocą AI

Będzie zmiana zasad sporządzania sprawozdań budżetowych. Projekt rozporządzenia w sprawie sprawozdawczości budżetowej

Podwyżki w gminach i powiatach od 1 lipca 2024 r. Do 1000 zł brutto więcej dla niektórych pracowników samorządowych. Ponadto korekta katalogu stanowisk

27 maja Dzień Samorządu Terytorialnego

Opłata klimatyczna a VAT - ważny dla JST wyrok TSUE

Uchwała w sprawie Krajowego planu gospodarki odpadami 2028 opublikowana

Zielone dachy i ogrody wertykalne poprawią efektywność energetyczną budynków. Samorządy zachęcą do ich stosowania

Opłata za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych

Centralizacja rozliczeń VAT w jednostkach samorządu terytorialnego (JST) - wyjaśnienia Ministerstwa Finansów

Jak utworzyć młodzieżową radę gminy?

Ułatwienia w procesie edukacji dzieci i młodzieży z Ukrainy

Gminna rada seniorów nie tylko dla seniorów

Pożyczka dla spzoz a limity z uchwały budżetowej dla wójta

Rada gminy nie zabroni wprowadzania psów do parków

Statut sołectwa - wymagania względem zawartości i trybu uchwalenia

W 2023 r. dyrektorów szpitali nadzorować będą osoby o niższych kwalifikacjach (wywiad)

MPK Poznań kupi 25 autobusów wodorowych

„Racjonalna gospodarka odpadami” - 2,5 mld dofinansowania na gospodarkę odpadami

MF: samorządy wejdą w 2022 r. z nadwyżkami w kwocie co najmniej 27 mld zł

Samorządy otrzymają środki na usuwanie porzuconych odpadów

Przepisy porządkowe w gminie

4 mld zł dla JST na inwestycje wodno-kanalizacyjne

Zmiany w gospodarowaniu odpadami – ważne dla samorządów

Prawo do zaskarżenia uchwały o opłatach za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Partnerska Inicjatywa Miast na lata 2021-2023 - nabór wniosków do 20 września

"Laboratoria przyszłości" w szkołach - prawie 1 mld zł dla samorządów

Nowe propozycje zmian w gospodarowaniu odpadami

Selektywna zbiórka odpadów jest obowiązkowa

Indywidualne rozliczanie mieszkańców bloków z segregacji śmieci

Uchwały śmieciowe w Warszawie - apel wojewody

Cennik opłat cmentarnych wymaga publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym

Nowe stawki za odpady w Warszawie od grudnia 2020 r.

Charakter prawny regulaminu użytkowania cmentarza komunalnego

Jak prawidłowo ustalić zwolnienie kompostownikowe?

Metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi

TK: Automatyczne podwyższanie opłat za składowanie odpadów bez zezwolenia zgodne z Konstytucją

Założenia kolejnej nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

Nowe uprawnienia strażników gminnych w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi

Ważne zmiany w gospodarce odpadami

Wdrażanie Compliance w jednostkach samorządu terytorialnego – na co zwrócić uwagę

Oficer Compliance w jednostce samorządu terytorialnego – pracownik czy firma zewnętrzna

Stawka opłaty za gospodarowanie odpadami musi być wynikiem rzetelnej analizy

Compliance. Rewolucja w samorządzie terytorialnym spowoduje rewolucję w zawodzie oficerów Compliance

Wojewodowie a funkcjonowanie gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi w czasie epidemii

Compliance. Rewolucja w samorządzie z powodu dyrektywy PE i Rady ws. ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa UE

Opodatkowanie VAT czynności wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego

Określenie stawki opłaty podwyższonej za gospodarowanie odpadami komunalnymi - jak to zrobić?

Więcej czasu na zmiany w gminnych systemach gospodarowania odpadami